فهرست

فصل اول ۱

مقدمه ۲

۱-۱- بیان مساله ۳

۱-۲- ضرورت و اهمیت تحقیق ۸

۱-۳- اهداف تحقیق ۱۲

۱-۴- فرضیه های پژوهش ۱۳

۱-۵- متغیرهای پژوهش ۱۳

تعریف اصطلاحات ۱۴

۱-۶- تعاریف نظری‌و عملیاتی متغیرها ۱۴

۱-۶-۱- مهارتهای مدیریت بر استرس ۱۴

تعریف عملیاتی ۱۵

۱-۶-۲- سبک کنارآیی اجتنابی ۱۶

تعریف عملیاتی ۱۶

۱-۶-۳- سبک اسناد منفی ۱۷

تعریف عملیاتی ۱۷

۱-۶-۴- سلامت روانی ۱۷

تعریف عملیاتی ۱۸

۱-۶-۵- دانش آموز ۱۸

۱-۶-۶- پایه تحصیلی ۱۸

۱-۶-۷- جنسیت ۱۸

خلاصه ۱۹

فصل دوم ۲۰

مقدمه ۲۱

۲-۱- استرس یا فشارروانی ۲۱

۲-۲- تعریف استرس ۲۲

۲-۳- مدلهای استرس ۲۳

۲-۳-۱- مدل محرک ۲۳

۲-۳-۲- مدل پاسخ ۲۴

۲-۳-۳- مدل تعاملی ۲۹

۲-۴- ارزیابی های شناختی ۳۰

۲-۵- استرس زاهای بالقوه ۳۲

۲-۵-۱- فجایع ( وقایع آسیب زا ) ۳۲

۲-۵-۲- تاثیر وقایع مهم زندگی ۳۳

۲-۵-۳-گرفتاریهای روزانه ۳۴

۲-۶- استرس نوجوانی ۳۷

۲-۶-۱- تأثیر محیط ۴۰

۲-۶-۲- نشانه های استرس در نوجوانی ۴۳

جدول ۲-۱: نشانه های استرس نوجوانی به نقل از فرایدنبرگ ۱۹۹۷ ۴۶

۲-۷- تعریف کنار آمدن ۴۷

۲-۷-۱-کنارآمدن از دیدگاههای مختلف ۴۸

۲-۷-۲- نظریة لازاروس دربارة کنارآمدن ۴۹

۲-۷-۳- شیوه های مختلف کنار آیی ۵۱

۲-۷-۴- مقیاس هایی از سیاهه شیوه های کنار آیی ۵۱

۲-۸- عوامل موثر بر استرس و کنارآیی ۵۵

۲-۸-۱- حمایت اجتماعی ۵۵

۲-۸-۲- تفاوتهای فردی ۵۹

۲-۸-۲-۱- شخصیت نوع A 60

2-8-2-2- اضطراب و روان رنجورخویی ۶۱

۲-۸-۲-۳- سخت رویی ۶۳

۲-۸-۲-۴- خوش بینی در مقابل بدبینی ۶۵

۲-۸-۳- عزت نفس ۶۶

۲-۹- سبک اسناد ۶۸

۲-۹-۱- سبک اسناد خوش بین/ بدبین ۷۱

۲-۹-۲- سبک اسناد و رابطه آن با سلامت و سبک های کنارآیی ۷۲

۲-۱۰- سلامت روان و ابعاد آن ۷۷

۲-۱۰-۱- مفهوم سلامت روان ۸۲

جدول ۲-۲: مفهوم سازی وعملیاتی ابعاد سلامت و روانشناختی و اجتماعی ۸۵

۲-۱۰-۲- بیماری  روانی و سلامت روان : مدلت حالت کامل ۸۷

نمودار ۲-۱: بیماری روانی و سلامت روان؛ مدل حالت کامل (همان منبع، ص ۵۰) ۸۸

۲-۱۱- آموزش مهارتهای مدیریت بر استرس ۹۰

۲-۱۱-۱- مقدمه ای بر استرس و کنارآیی ۹۱

۲-۱۱-۲- راهکارهای ذهنی و عقلانی جهت کنارآیی با استرس ۹۴

۲-۱۱-۳- روشهای فیزیکی کنار آمدن با استرس ۹۸

۲-۱۱-۴- مهارتهای مطالعه، آمادگی برای امتحان و مدیریت بر زمان ۱۰۰

۲-۱۱-۵- مهارتهای ارتباطی و میان فردی ۱۰۲

۲-۱۱-۶- تقویت اعتماد به نفس،عزت نفس ومقابله با افسردگی و نگرانی ۱۰۴

۲-۱۱-۶-۱- آموزش مجدد سبک اسناد در افسردگی ۱۰۷

۲-۱۲- مروری بر پژوهشهای پیشین ۱۰۹

تحقیقات انجام شده در ایران ۱۰۹

رابطه سبک های اسناد و شیوه کنار آیی با استرس ۱۱۰

بررسی ها در زمینه شیوه های کنار آیی با استرس ۱۱۲

مروری بر پژوهشهای انجام شده در خارج ۱۱۴

ب) تحقیقات پیرامون راهکارهای کنارآیی: ۱۱۷

خلاصه ۱۲۱

ه – در پایان یافته های پژوهشی درایران و خارج آورده شد. ۱۲۱

فصل سوم ۱۲۲

مقدمه ۱۲۳

۳-۱- جامعه آماری ۱۲۳

۳-۲- نمونه پژوهش ۱۲۳

۳-۳- شیوه نمونه‌گیری ۱۲۳

۳-۴- ابزارهای اندازه‌گیری ۱۲۴

۳-۴-۱- مقیاس کنارآیی نوجوانان ۱۲۵

سبک اول یا حل مشکل کنارآیی بارور ۱۳۰

سبک دوم، مراجعه به دیگران ۱۳۰

سبک سوم، کنار آمدن نابارور (اجتنابی) ۱۳۱

جدول ۳-۱: راهنمای نمره گذاری مقیاس کنارآیی نوجوانان ۱۳۱

نحوه نمره گذاری ۱۳۲

اعتبار و پایایی مقیاس  کنارآیی نوجوانان ۱۳۴

۳-۴-۲- مقیاس  – R90-SCL 136

توصیف ابعاد ۹ گانه آزمون R – ۹۰ – SCL 139

داشتن این عقیده که بخاطر گناهانی که انجام داده اید باید مجازات شوید ۱۴۷

داشتن این عقیده که عیب و نقص مهم و جدی در بدن شما وجود دارد ۱۴۷

الف-  شاخص ضریب ناراحتی (PSDI) 148

ب – علامت شناسی کلی علائم مرضی ( GSI) 149

ج – جمع علائم مرضی (PST) 149

نمره گذاری آزمون  – R90-SCL 149

پایایی آزمون  – R90-SCL 150

اعتبار آزمون  – R90-SCL 151

3-4-3- پرسشنامه اسنادی در کودکان ونوجوانان ۱۵۳

روایی و اعتبار پرسشنامه ۱۵۵

جدول ۳-۲: نمرات پرسشنامه سبک اسنادی کودکان و پرسشنامه افسردگی(۰۰۱/۰) R **  و ۰۵/۰ <   P، پایایی و ثبات پرسشنامه CASQ را درمطالعه پیترسون و سلیگمن (۱۹۸۴) نشان می‌دهد. ۱۵۵

جدول ۳-۳:  پایایی نمرات پرسشنامه سبک اسنادی در کودکان بوسیله KR20  (هیبت‌ ‌الهی،۱۳۷۳) ۱۵۷

جدول۳-۴: کلید نمره گذاری پرسشنامه سبک اسناد کودکان (CASQ) (فرم ۳۶ سئوالی) موقعیتهای مثبت (Cp) 158

موقعیت های منفی (CN ) 158

مقیاس درونی بودن ۱۵۸

۳-۵- روش اجرای پژوهش ۱۵۹

۳-۶- طرح تحقیق ۱۶۰

۳-۷- روشهای آماری در تحلیل داده ها ۱۶۱

خلاصه ۱۶۳

فصل چهارم ۱۶۴

۴-۱- داده های توصیفی  پژوهش ۱۶۵

گروه ۱۶۵

جدول ۴-۱:  شاخص های توصیفی  متغییر کسب کنار ایی اجتنابی  گروه‌های آزمایش و گواه در مرحلة پیش آزمون ۱۶۷

انحراف معیار ۱۶۷

نمودار ۴-۱: مقایسه میانگین‌ زیر مقیاسهای سبک کنارآیی اجتنابی در دو گروه آزمایش و گواه در مرحله پیش آزمونجدول ۴-۲: شاخص های توصیفی متغیر سبک کنارآیی اجتنابی  گروه‌های آزمایش وگواه در مرحلة پس آزمون ۱۶۹

جدول ۴-۲: شاخص های توصیفی متغیر سبک کنارآیی اجتنابی  گروه‌های آزمایش وگواه در مرحلة پس آزمون ۱۷۰

انحراف معیار ۱۷۰

آزمایش ۱۷۰

نمودار ۴-۲: مقایسه میانگین‌ زیر مقیاسهای سبک کنارآیی اجتنابی در دو گروه آزمایش و گواه در مرحله پس آزمونجدول ۴-۳:  شاخص های توصیفی متغیر سبک اسناد منفی و زیر مقیاس‌های آن در مرحله پیش آزمون ۱۷۲

جدول ۴-۳:  شاخص های توصیفی متغیر سبک اسناد منفی و زیر مقیاس‌های آن در مرحله پیش آزمون ۱۷۳

نمودار ۴-۳: مقایسه میانگین‌ سبک اسناد منفی و زیر مقیاسهای آن در دو گروه آزمایش و گواه در مرحله پیش آزمونجدول ۴-۴:  شاخص های توصیفی  متغیر سبک اسناد منفی و زیر مقیاس ها آن در مرحلة آزمون ۱۷۴

جدول ۴-۴:  شاخص های توصیفی  متغیر سبک اسناد منفی و زیر مقیاس ها آن در مرحلة آزمون ۱۷۵

نمودار ۴-۴: مقایسه میانگین‌ سبک اسناد منفی و ابعاد آن در دو گروه آزمایش و گواه در مرحله پس آزمونجدول ۴-۵: شاخص‌های توصیفی متغیر سلامت روان و ابعاد آن در مرحله پیش آزمون ۱۷۶

جدول ۴-۵: شاخص‌های توصیفی متغیر سلامت روان و ابعاد آن در مرحله پیش آزمون ۱۷۷

انحراف معیار ۱۷۷

آزمایش ۱۷۷

نمودار ۴-۵: مقایسه میانگین‌ زیر مقیاسهای فهرست ۹۰ نشانه مرضی در دو گروه آزمایش و گواه در مرحله پیش آزمونجدول ۴-۶-  شاخص های توصیفی  متغیر سلامت روان و ابعاد آن درمرحلة پس آزمون ۱۷۹

جدول ۴-۶-  شاخص های توصیفی  متغیر سلامت روان و ابعاد آن درمرحلة پس آزمون ۱۸۰

انحراف معیار ۱۸۰

آزمایش ۱۸۰

نمودار ۴-۶: مقایسه میانگین‌ زیر مقیاسهای فهرست ۹۰ نشانه مرضی در دو گروه آزمایش و گواه در مرحله پس آزمون ۱۸۲

نمودار ۴-۷: مقایسه میانگین‌ متغیر سلامت روان در دو گروه آزمایش و گواه در مراحل  پیش آزمون و پس آزمون ۱۸۳

۴-۲- آزمون فرضیه های پژوهش ۱۸۴

جدول ۴-۷: آزمون معناداری تفاوت میانگین‌ها در سبک کنارآیی اجتنابی در دوگروه آزمایش و گواه ۱۸۵

جدول ۴-۸: آزمون معناداری تفاوت میانگین های دو گروه (آزمایش وگواه) در زیرمقیاس‌های سبک کنارآیی اجتنابی ۱۸۵

جدول ۴-۹:  آزمون معناداری میانگین های دو گروه آزمایش و گواه در  کسب اسناد منفی ۱۸۸

جدول ۴-۱۰: آزمون معناداری میانگین های دو گروه آزمایش – گواه در زیر مقیاس‌های سبک  اسناد منفی ۱۸۸

جدول ۴-۱۱: آزمون معناداری تفاوت میانگین های دو گروه آزمایش و گواه در متغیر سلامت روان ۱۸۹

از آنچه که از جدول ۴-۱۱ بر می آید می توان ملاحظه کرد، در متغیر سلامت روان، چون t مشاهده شده ۵۷/۳=مt در درجه آزادی ۶۸=df (در سطح معنی داری ۰۱/۰P<) معنادار است پس می توان نتیجه گرفت فرض صفر رد می شود و فرض محقق پذیرفته می شود. ۱۹۰

جدول ۴-۱۲: آزمون معناداری تفاوت میانگین های دو گروه آزمایش و گواه در زیر ابعاد فهرست ۹۰ نشانه مرضی ۱۹۱

خلاصه فصل چهارم ۱۹۴

فصل پنجم ۱۹۵

مقدمه ۱۹۶

۵-۱- خلاصه و نتیجه گیری ۱۹۶

۵-۲- بحث و جمع بندی (بحث دریافته ها) ۲۰۴

۵-۳- محدودیت های پژوهش ۲۰۹

۵-۴- پیشنهادات ۲۱۱

پیشنهادات بکار بسته: ۲۱۱

پیشنهادهایی جهت پژوهشهای بعدی: ۲۱۲

فهرست منابع فارسی ۲۱۳

برگه تکلیف خانگی:  آگاهی از استرس روزانه ۲۲۱

فرم خودکنترلی هیجانی ( منطقی) ۲۲۳

روش حل مشکل ۲۲۵

راهنمایی ۱: ۲۲۷

راهنمایی ۲: ۲۲۸

ناخشنوی و افسردگی ۲۲۹

مقابله با نگرانی واضطراب ۲۳۴

۱- اثرات نگرانی برتفکر ۲۳۴

۲- تاثیر نگرانی براحساسات ۲۳۵

۳- تاثیر نگرانی بررفتار ۲۳۵

۴- تاثیر نگرانی بر بدن ۲۳۵

حل نگرانی ۲۳۶

مروری بر دوره شیوه های کنار آمدن با استرس ۲۳۸

آموزش تنفس و انبساط ۲۴۱

تنفس  شکمی: ۲۴۱

تمرین ۱: ببینید چگونه نفس می کشید: ۲۴۱

تمرین ۲: تغییر تنفس از سینه فوقانی به شکمی ۲۴۲

تمرین ۳: تن آرامی پیشرفته (پیشرونده) ۲۴۲

مقدمه

انسان در زندگی روزمره خود با استرس ها و فشارهای متعدد ی روبرو است. دوران نوجوانی که ا ز آن به نام دوره بحران طوفان و استرس تا دوره زایش دوباره یاد کرده اند یکی از حوادث  پراسترس زندگی هر فردی است. نوجوان در این دوره از طرفی با گذر از دوره کودکی به بزرگسالی با تغییرات وسیع جسمانی و رشد شناختی مواجه بوده و از طرف دیگر با مسائلی همچون رشد هویت، دستیابی به استقلال از خانواده در عین حفظ ارتباط با آن، پذیرفتن نقش‌های اجتماعی در ارتباط با گروه همسالان و تصمیم‌گیری درباره آینده و شغل روبرو است. دوران نوجوانی زمان کشف یا آگاهی از ارزشهای فرهنگی و معنوی ودوران  تضادها وتعارض‌ها، تخیل و رویاها وسن مشکلات و مسائل اوست.  استرس های نوجوانی گستره ای  از وقایع روزمره‌ای  همچون، انجام ندادن تکالیف مدرسه، نداشتن آمادگی کافی برای امتحان، گم کردن وسایل و اختلاف با دوست همکلاسی تا وقایع عمده ای همچون طلاق والدین، اعتیاد یکی از والدین، بیماری یا مرگ یکی از اعضای خانواده را دارد. به اعتقاد هولمز  و راهه  (۱۹۶۷) هر حادثه ای که نیاز به سازگاری قابل ملاحظه ای در زندگی فرد داشته باشد ممکن است استرس زا باشد. آنچه  که این موضوع را با اهمیت تر جلوه می‌کند، شیوه کنار آمدن با این استرس زا هاست. برخی افراد به هنگام وقوع مشکل تمام نیرو و اندیشه خود را در جهت حل مشکل بسیج می‌نمایند وبرخی بر عکس به عوارض  و پیامدهای مشکل می پردازند به گونه ای که تنها سعی می‌کنند از پیامدهای هیجانی آن بکاهند، در حالیکه مشکل همچنان به قوت خود حل نشده باقی است. درهر صورت، استرس بر این دو دسته افراد آثار متفاوتی برجای می‌گذارد. دسته اول افرادی سازگارتر کم استرس تر و خوش بین ترند چون به مشکل به عنوان موضوعی حل شدنی می نگرند و دسته دوم رنجورتر  مضطرب تر، افسرده تر وبدبین ترند چرا که استرس‌ها را همچون کوهی  که سایه خود را بر زندگی آنها گسترانیده، می بینند. در این میان نوجوانان با دلمشغولی هایی همچون تکلیف مدرسه، سازگاری با گروه همسالان، برآورده کردن تقاضاهای والدین ، انتخاب رشته تحصیلی و آمادگی برای کنکور دانشگاه و اندیشیدن به آینده تحصیلی و شغلی  مواجهند که هر یک به نوبه خود فشار روانی عدیده ای را به زندگی‌شان تحمیل می‌‌کند. در این میان آنچه که اهمیت و ضرورتش را نمایان می‌سازد قدرتمند کردن نوجوانان به شیوه ها و راهکارهایی صحیح در جهت کنار آمدن با این استرس زاهاست، تا بتوانند از این مراحل با حفظ سازگاری و سلامت روان عبور کرده و با مشکلات به عنوان پدیده‌هایی حل شدنی مواجه شوند، نه آنکه از آنها اجتناب کنند.

۱-۱- بیان مساله

نوجوانی دوره ای بین کودکی و بزرگسالی است که او را با زنجیره ای از موانع تحولی و چالش های عدیده ای روبرو  می‌سازد. درابتدا تکالیف طبیعی همچون تحول هویت و دستیابی  به استقلال و سازگاری با همسالان وجود دارد. مرحله دوم گذر از کودکی به بزرگسالی است که باتغییرات فیزیولوژیکی در بدن و تحول شناختی مشخص می‌شود. این مرحله زمانی است که فرد نیازمند انجام نقش های اجتماعی در رابطه با همسالان و افرادی از جنس مخالف، انجام تکالیف مدرسه وتصمیم گیریهایی در رابطه با شغل می‌باشد (فرایدنبرگ ،۱۹۹۷). از آنجا که تغییرات و وجود تکالیف متفاوت نوجوان رادر معرض استرس عدیده ای قرار می دهد، لزوم واهمیت سازگاری و کنار آمدن با این استرس ها در این دوره  نمایان می‌گردد. با توجه به  این مقدمه اندکی به راهبردها و مهارتهای کنار آیی می پردازیم. کنار آمدن، متشکل از پاسخهایی (افکار، احساسات واعمالی ) است که فرد در برخورد  با موقعیت های مشکل داری که درزندگی روزمره و در شرایط خاص با آنها مواجه می‌شود، بکار می‌گیرد.  گاهی اوقات مشکلات حل می شوند و گاه در تلاش فردی برای برخورد با محیط مورد اغماض قرار می‌گیرند (فرایدنبرگ، ۱۹۹۷).